Uit recent onderzoek bleek dat de meeste mensen overschatten hoeveel energie inmiddels wordt opgewekt door zonnepanelen en windturbines. Gedacht werd dat 17% van alle energie al van zonnepanelen kwam. Het CBS publiceerde onlangs de laatste cijfers. Hernieuwbare energie is weliswaar in 2019 met 16% gegroeid maar vormt nog steeds een zeer klein deel van alle verbruikte energie. In totaal 8,65% volgens deze grafiek maar meer dan de helft hiervan is biomassa. Wind is 1,8% en wind nog niet eens 1%. Heel veel minder dus dan de meeste mensen denken.
Voor een deel is deze misvatting te verklaren uit het verschil tussen opgewekte energie en opgewekte elektriciteit. Zonnepanelen en windturbines kunnen alleen maar elektriciteit opwekken en als je alleen naar opgewekte elektriciteit kijkt zijn de getallen rooskleuriger. Volgens één van de grafieken van Martien Visser kwam in het eerste half jaar van 2020 8% van de stroom van zon en 12% van wind. De rest van de elektriciteit wordt vooral opgewekt in gascentrales en een beetje kool en in de kerncentrale in Borssele.
Hieronder de meest recente grafiek voor alle energieverbruik van het CBS t/m 2018. De situatie zal niet veel zijn veranderd sindsdien. Aardolie (1171 PJ) en aardgas (1285 PJ) waren in 2018 ongeveer gelijk en steenkool (343 PJ) beduidend lager.
De schaal van deze grafiek is in PetaJoule waarbij Peta voor duizend miljard en Joule is een algemene energie eenheid. Zon- en windenergie is altijd in de vorm van elektriciteit en daarvan is de energie eenheid kWh. PetaJoules zijn eenvoudig om te rekenen in kWh: 1 kWh = 3,6 MJ waarbij MJ staat voor MegaJoule en Mega is miljoen. Het gemiddelde van 3100 PJ van de grafiek hierboven is dus hetzelfde als 867 miljard kWh ofwel 867 TWh.
Als we het hebben over de energietransitie bedoelen we het gebruik van steenkool, aardolie en aardgas te vervangen door energiebronnen die minder of geen CO2 uitstoten. De gemakkelijkste manier is om zoveel mogelijk processen te elektrificeren en dan de elektriciteit CO2 vrij op te wekken. Als kolencentrales worden gesloten moet die elektriciteit op een andere manier worden opgewekt. Maar kolen worden ook in de (staal)industrie gebruikt en daar ligt de transitie naar elektriciteit niet voor de hand. Door het vervoer te elektrificeren zal er minder aardolie worden gebruikt. Dat werkt voor personenauto’s en vrachtverkeer maar ligt moeilijker voor scheep- en luchtvaart. Gas wordt nu gebruikt in elektriciteitscentrales en voor verwarming in de gebouwde omgeving en in de tuinbouw. Elektrische warmtepompen zijn misschien een goede oplossing voor goed geïsoleerde nieuwe huizen maar zijn minder geschikt voor bestaande bouw.
In het klimaatakkoord is vastgelegd dat in 2030 50% en in 2050 100% CO2-reductie moeten zijn bewerkstelligd door geen kolen, gas en olie meer te verbranden. Daarvoor zal een groot deel van de 867 TWh die nu per jaar door verbranding wordt verkregen moeten worden vervangen zonder CO2 uitstoot opgewekte elektriciteit. Zonnepanelen en windturbines zorgen nu voor 2% hiervan maar er is groeiend verzet tegen meer zonneweides en windturbines. Biomassa wordt niet langer gezien als CO2 neutraal en andere energiebronnen zoals aardwarmte en biogascentrales dragen nu al weinig bij en zijn nauwelijks verder op te schalen. Het enige dat veel energie opbrengt zonder CO2 uitstoot en dat goed schaalbaar is tot honderden Terawatts is kernenergie. Kerncentrales leveren bovendien ook warmte en ze nemen weinig ruimte in beslag.
Een moderne kernreactor zoals onlangs in gebruik genomen in de VAE levert 11,2 TWh per jaar. Het betreft hier de APR1400 van Koreaanse makelij. De centrale in Barakah telt 4 van deze reactoren en werd in 6 jaar binnen budget gebouwd. Als in 2020 nog zou kunnen worden begonnen met de bouw van zo’n centrale in Nederland zou in 2026 een eerste reactor aan het elektriciteitsnet kunnen worden gekoppeld en elk jaar daarna nog één. Dan zou in 2030 45 TWh per jaar aan schone stroom worden geproduceerd ofwel 40% van de huidige elektriciteitsproductie maar slechts 5% van de totale energieproductie.
Er is ook een milestone om 70% van de elektriciteitsproductie in 2030 te produceren zonder CO2 uitstoot. Als er een tweede centrale met 4 kernreactoren gebouwd zou worden tegelijkertijd met de eerste zou dat 90 TWh per jaar opleveren. Als zon en wind dan nog iets verder groeien zou dat doel van 70% gehaald kunnen worden. Let wel, de 70% slaat op de elektriciteitsbehoefte in 2030 en die zal zeker meer zijn dan de huidige 120 TWh. Maar nog steeds is dat maar een deel van de totale energieproductie.
Als echt het doel van 50% CO2 vrije energieproductie in 2030 bereikt moet worden zouden er 40 APR1400 reactoren gebouwd moeten worden. Met 4 reactoren per centrale maakt dat 10 kerncentrales, ongeveer evenveel als er nu gas- en kolencentrales zijn. Hoewel technisch mogelijk lijkt dit ambitieus. Maar hetzelfde bereiken met alleen de bouw van meer zonneweides en windturbineparken is totaal onrealistisch.
Bovenstaande dient om het grootte te schetsen van de taak die we onszelf gesteld hebben. Zonder kernenergie lukt het nooit. Maar met het openhouden van de kerncentrale in Borssele evenmin. Zelfs het plan om een nieuwe centrale aan die van Borssele toe te voegen is niet genoeg. Met 2 kerncentrales met elk 4 grote nieuwe reactoren komen we in de buurt van de 70% norm voor schone elektriciteitsopwekking van 2030. Voor 50% CO2 reductie (en verder naar 100% in 2050) bij alle energieproductie moet worden gedacht aan 10 kerncentrales met elk 4 reactoren, ongeveer evenveel als dat er nu grote kolen- en gascentrales zijn.